آلودگی هوای تهران در روزهای اخیر دوباره سوژه رسانه‌ها و افواه شده است. در حالی که کرونا باعث تعطیلی مدارس، بسیاری از کارخانجات و عدم تردد خودروها شده، علت این میزان از افزایش آلودگی هوای تهران چیست؟
شاخص آلودگی هوا
شاخص آلودگی هوا روز شنبه ۱۳دی در مناطقی از استان تهران، باقرآباد شهر ری، از ۲۰۰ عبور کرد، در مناطقی از شهر تهران نیز به بیش از ۱۸۶ رسید و اورژانس تهران برای تمام روزهای هفته پیش رو اعلام آماده‌باش کرد.
پیش از این و در ۱۱دی، استانداری اصفهان نیز از تعطیلی دستگاههای اجرایی در ۱۵منطقه و بخشی از این استان به‌دلیل آلودگی هوا خبر داده بود.
بنا به گفته انوشیروان محسنی بندپی استاندار تهران «در چند روز آینده در سطح استان وزش بادی نداریم که محیط جوی را از آلاینده‌ها پاک کند و شاهد تداوم پایداری آلاینده‌ها خواهیم بود».
سازمان هواشناسی نظام نیز با صدور اطلاعیه هشدار، از آلودگی شدید هوا در هفت کلانشهر شامل تهران، تبریز، مشهد، اصفهان، اراک، قم و کرج تا پنج‌شنبه آینده خبر داد.
شایان ذکر است از ابتدای سال ۱۳۹۹ تاکنون، تنها ۱۵روز هوای پاک، در تهران به ثبت رسیده، در حالی که شیوع کرونا باعث کم‌شدن چشمگیر ترددات، از جمله تردد دانش‌آموزان در تهران و دیگر شهرها بوده است.
استفاده از مازوت به جای گاز علت اصلی آلودگی بیش از حد هوا
در روز ۱۱دی عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت اعلام کرد: «استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، شرایط هوای شهر تهران و سایر کلانشهرها» را دچار آلودگی بیش از حد کرده است.
باز هم سیاست انکار
در پی اظهارات شاهسونی، مانند همیشه، سیاست انکار، اولین برگ بود. محسن طرزطلب؛ مدیر عامل شرکت برق حرارتی بلافاصله مدعی شد که «هیچ کدام از نیروگاه‌های تهران از مازوت استفاده نمی‌کنند».
اما به جز مقامات وزارت بهداشت نظام، سازمان حفاظت محیط زیست نیز استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها را دلیل اصلی آلودگی هوای تهران اعلام کرد.
مسعود تجریشی، معاون سازمان حفاظت محیط زیست، در روز شنبه ۱۳دی اعلام کرد: «هیچ اراده‌ای برای رفع آلودگی هوای تهران وجود ندارد. علاوه بر نیروگاه‌ها در روزهای اخیر برخی واحدهای ریخته‌گری در تهران نیز سوخت مازوت مصرف کردهاند».
علاوه بر شاهسونی و تجریشی، انوشیروان محسنی بندپی؛ استاندار تهران نیز در روز چهارشنبه، ۱۰دی اعلام کرده بود؛ «سوخت مازوت به‌جای گاز در نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها از دلایل اصلی تشدید آلودگی هوای تهران است».
هر چند وی به فاصله ۳روز و در روز شنبه ۱۳دی، استاندار تهران با فشار سران نظام مجبور شد اعلام کند «همه نیروگاه‌ها و صنایع از گاز یا سوخت مایع گازوئیل استفاده می‌کنند».
تاثیر آلودگی هوا بر تلفات بیماران کرونایی
پیش از این و در اواسط مهر، کلانتری؛ رئیس سازمان محیط زیست، در مورد تاثیر آلودگی هوا بر تلفات بیماران کرونایی اعلام کرده بود «آلودگی هوا می‌تواند تلفات کرونا را هشت درصد افزایش دهد».
علیرضا زالی فرمانده مقابله با کرونا در تهران نیز در روز ۱۳دی اعلام کرد: «در شرایط وارونگی و آلودگی هوا ماندگاری ویروس کرونا در هوا بیشتر است و آلودگی هوا به بخشی از سیستم تنفسی آسیب می‌زند و این شرایط فرد را در برابر ویروس کرونا ضعیف‌تر می‌کند. افرادی که زمینه بیماری آسم دارند در صورت ابتلا به کرونا دچار مشکل وخیم‌تری از این بیماری خواهند شد».
نتایج بررسی‌های انجام شده در برخی از کلانشهرهای کشور که وزارت بهداشت نظام آن را اعلام کرده نیز، نشان دهنده آن است که به ازای هر ۱۰میکروگرم افرایش غلظت ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵میکرون، احتمال مرگ به علت کرونا ۶درصد، دی اکسید نیتروژن ۱۵درصد و ازن ۷درصد افزایش می‌یابد.
چرا مازوت جایگزین گاز شده است؟
در پی تحریم‌های بین‌المللی علیه نظام و افت صادرات نفتی و کاهش درآمد صادرات نفت، نظام برای جبران کسری درآمد رو به صادرات گاز از جمله به عراق آورده است.
صادرات گاز به عراق
نظام پیش از این صادرات گاز به عراق را ۹۰درصد کاهش و از ۵۰میلیون متر مکعب به پنج میلیون‌مترمکعب در روز رسانده بود.
اما سخنگوی وزارت برق عراق روز سه‌شنبه ۹دی اعلام کرد؛ ایران موافقت کرده تا در قبال دریافت بخشی از طلب شش میلیارد دلاری خود از دولت عراق (۷۰۰هزار دلار)، روند عادی صادرات گاز به این کشور را از روز چهارشنبه از سر گیرد.
این صادرات بی‌رویه در کنار افزایش مصرف داخلی گاز در فصل سرما، باعث کمبود گاز در کشور شده. سران نظام نیز مازوت را جایگزین گاز مصرفی در داخل کردهاند.
عدم صادرات و کیفیت پایین مازوت
بنا بر اعلام شرکت ملی گاز ایران در ابتدای دی‌ماه سال جاری، ۸۰درصد نیروگاه‌های برقی ایران به جای گاز، مازوت و گازوئیل مصرف می‌کنند.
همچنین نظام به دلیل کامل‌شدن ظرفیت پالایشگاهاه‌هایش از مازوت، نیاز به آن دارد تا این مازوت را به مصرف برساند. نیروگاه‌های تولید برق، اولین اولویت در محل مصرف مازوت هستند. امری که آلودگی شهرها به شدت بالا برده است.
شایان ذکر است؛ نظام به دلیل تحریم‌ها امکان فروش مازوت تولیدی داخل را ندارد. علاوه بر اینکه کیفیت پایین مازوت تولیدی نظام، نیز در صورت تحریم نبودن فروش آن، از عوامل فروش نرفتن آن است.
روزنامه اعتماد روز شنبه ۱۳دی در این باره نوشت «اگر يك‌چهارم توليد پالايشگاه‌هاي كشور مازوت است. كه قبلا بخشی از آن صادر می‌شد. كه به دليل محدوديت مصرف مازوت‌های آلاينده برای كشتی‌ها، خريد مازوت از ايران كمتر شده و در نتيجه مخازن مازوت كشور پر شده است. دليلی بر مصرف مازوت به دليل افزايش مصارف گاز خانگی در فصل سرما، در صنايع داخل كشور نيست».
غلظت گوگرد در سوخت مازوت تولیدی ایران حدود ۳.۵درصد است. که هفت برابر استانداردهای بین‌المللی برای سوخت کشتی‌ها در آب‌های آزاد است. چه رسد به مصرف آن در شهرها، آن هم تهران که با معضل آلودگی هوا دست به گریبان است.
اراده‌ای برای حل بحران آلودگی هوا در نظام وجود ندارد
ابر بحران آلودگی هوا در کلانشهرهای ایران از دهه‌ها پیش یکی از صورت مسئله‌های روی میز سران نظام بوده. اما نظام جز بی‌عملی اقدامی برای مرتفع‌ساختن این بحران نکرده است.
در مواردی نیز مانند آنچه در زمستان سال ۱۳۹۸ شاهد آن بودیم. سران و مسئولان نظام حل مشکل آلودگی تهران را مشروط به «دعای شهروندان» یا آمدن باران کردند!
