خسرو روزبه در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۲۷ توسط عوامل محمدرضا پهلوی اعدام شد. خسرو روزبه، اسطوره ایستادگی در مقابل اطاعت کورکورانه، از جمله انسان‌هایی بود که بینش قوی، ذکاوت و آگاهی بسیار به قوانین زیربنایی و بنیادی جامعه داشت.
خسرو روزبه در سال ۱۲۹۴ شمسی در ملایر به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه آمریکایی ملایر به پایان رساند. تحصیلات متوسطه او در همدان بود، پس از آن وارد دانشکده افسری شد و افسر توپخانه بود. در همین زمان به تحصیل در دانشگاه فنی دانشگاه تهران نیز ادامه می‌داد و در رشته مکانیک مهندس شد. او در سال ۱۳۱۸ در مقابل فرمانده هنگ توپخانه ضدهوایی ایستادگی کرد. این اولین شورش او در مقابل دیکتاتوری و استبداد و اطاعت کورکورانه بود، که حاضر به قبول دستورات نشد. بعد از این نافرمانی خسرو را به اهواز تبعید کردند، با سقوط رضا شاه در شهریور ۱۳۲۰ به تهران بازگشت..
خسرو روزبه و عضویت در حزب توده
خسرو روزبه در سال ۱۳۲۲ به حزب توده گرایش پیدا کرده و به آن پیوست. سازمان نظامی حزب توده در بهار ۱۳۲۳ تأسیس شد.. خسرو روزبه عضو هیئت اجرائیه و رهبری سازمان افسری حزب توده شد. در پی قیام ناکام گروه افسران خراسان به رهبری سرگرد اسکندانی در۱۳۲۴ شمسی سرگرد اسکندانی کشته می شود. در این زمان خسرو روزبه که گمان می رفت در ارتباط با این قیام است به زندگی مخفی روی آورد.
خسرو روزبه و فرار از زندان
خسرو در دوره زندگی مخفی کتاب معروف خود بنام «اطاعت کورکورانه» را بر علیه نظام حاکم بر ارتش پهلوی نوشت. در۱۷ فروردین ۱۳۲۶ روزبه توسط رکن دوم ارتش دستگیر و بازداشت شد. خسرو در اردیبهشت همان سال به کمک شبکه نظامی حزب توده از زندان فرار کرد. او بعد از ترور ناموفق شاه توسط ناصر فخرائی و اعلام انحلال حزب توده بار دیگر دستگیر شد. دادستانی ارتش برای وی تقاضای اعدام کرد. افکار عمومی نسبت به این حکم واکنش نشان داد و مطبوعات این واکنش ها را منعکس کردند. زیر این فشار، حکم اعدام به ۱۵ سال حبس تبدیل شد.
در آذر ماه ۱۳۲۹، روزبه به همراه گروهی از اعضای حزب توده که دستگیر و زندانی شده بودند از زندان فرار کرد. خسرو روزبه بار دیگر علاوه برقرار گرفتن در رهبری سازمان نظامی حزب توده مسئولیت سازمان اطلاعات حزب را به عهده گرفت.
کودتای ۲۸ مرداد ۳۲
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و بی عملی رهبران حزب توده خسرو «ستاد مقاومت در برابر کودتا را ایجاد کرد. او مقدماتی را برای عملیات ضد کودتا به کمک سازمان نظامی حزب فراهم ساخت. اما ضربات پیاپی فرمانداری نظامی تهران در پی بی عملی سران حزب توده فرصت‌های مقاومت سازمان یافته را از خسرو گرفت. خسرو در همین دوران برای تدارک ضد کودتا به میان ایل قشقایی هم رفته بود. با گسترش دستگیری‌ها و فرار رهبران شناخته شده حزب توده روزبه مسئولیت هیئت اجرایی موقت حزب در داخل کشور را به عهده گرفت.
خسرو برای نجات بقیه سازمان و افراد نظامی و جلوگیری از ادامه ضربات، سخت در تلاش بوده و زندگی مخفی داشت.
در همین زمینه
داستان مقاومت زنی که اسرارش را به چوبه دار سپرد
دستگیری و اعدام خسرو روزبه
خسرو شبها در خانه های مختلف می خوابید و اسلحه کمری خود را همیشه همراه داشت. او در کوچه عبدالهی واقع در تقاطع خیابان سیروس و پامنار قرار ملاقات داشت که شناسایی شد. مأمورین نیز در حوالی همان ساعت محل مزبور را تحت نظر گرفته بودند. او وارد کوچه می‌شود و توسط ستوان زمانی به او دستور ایست داده می شود. ولی او کلت خود را در می‌آورد و درگیر می‌شود. روزبه سرانجام به محاصره مأموارن اطلاعات و فرمانداری نظامی افتاده و در درگیری که داشت از ناحیه شانه، پا و شکم مورد اصابت گلوله قرار گرفته و با همان حال به اتاق شکنجه برده می‌شود.
او در دادگاه نظامی گفت من فقط یک تیر به طرف ستوان زمانی خالی کردم. تیر دیگری خالی نکردم زیرا مأموران با اهالی محل قاطی شده بودند و تشخیص آنها برایم محال بود و وجدانم اجازه نمی داد بطرف اشخاص ناشناس و بی گناه تیراندازی کنم و بعد از آن دفاعیات جانانه‌ای کرد که دفاعیات او از جمله معروف‌ترین دفاعیات زندانیان سیاسی زمان شاه می باشد.
دادگاه نظامی براساس پرونده‌ای که زیر شکنجه برای خسرو روزبه فراهم کرده بود، شتابزده و قبل از اعتراض افکار عمومی او را سریعاً محاکمه و به اعدام محکوم و ۲۱ اردیبهشت ۱۳۳۷ او را تیرباران کردند.
بخشی از دفاعیات
خسرو روزبه در دفاعیات خود گفته بود که من و آن افسران و کسانی که در سال‌های اخیر بعلت فعالیت‌های سیاسی محکوم شده‌اند، خدمتگزار میهن عزیز خود بوده و هستیم و افکار عمومی ملت عادل و نجیب ایران تمام این احکام را ظالمانه می‌داند و فرزندان فداکار خود را تبرئه نموده است.
