سیمین بهبهانی؛ شاعری که زنگار خمینی بر او ننشست!

شورش در شعر زنی که در آرزوی دوباره وطن زیست

سیمین بهبهانی از شاعران و زنان تاثیر گذار عصر ما بود.

دوباره می‌سازمت وطن!
اگر چه با خشت جان خویش
ستون به سقف تو می زنم،
اگر چه با استخوان خویش
دوباره می بویم از تو گُل،
به میل نسل جوان تو
دوباره می شویم از تو خون،
به سیل اشک روان خویش

بانوی غزل ایران سیمین بهبهانی از موثر‌ترین و مبتکرترین شاعران عرصه غزل معاصر است.

سیمین خلیلی، معروف به سیمین بهبهانی، ۲۸ تیر ۱۳۰۶ در تهران بدنیا آمد. پدرش عباس خلیلی به دو زبان فارسی و عربی شعر می‌گفت و حدود‌۱۱۰۰ بیت از ابیات شاهنامه فردوسی را به عربی ترجمه کرده بود. رمان‌های متعددی را هم به رشته تحریر درآورد که همگی به چاپ رسیدند.

رشد و نمو در یک خانواده فرهنگی

مادر سیمین، فخر‌عظما ارغون، به متون نظم و نثر آشنایی کامل داشت و زبان فرانسه را نیز زیر نظر یک مربی سوئیسی آموخت. او همچنین از زنان پیشرو و از شاعران موفق زمان خود بود و در انجمن نسوان وطن‌خواه عضویت داشت و مدتی هم سردبیر روزنامه آینده ایران بود. مادر سیمین، همچنین عضو کانون بانوان و حزب دموکرات بود و به عنوان معلم زبان فرانسه در آموزش و پرورش خدمت می‌کرد.

از آنجا که سیمین در یک خانواده فرهنگی و رشد و نمو می‌کرد، از همان کودکی با شعر و شاعری آشنا شد و مادرش در این زمینه معلم خوبی برای او بود. وی شاعری را از آغاز جوانی با سرودن غزلها و چهارپاره‌هایی کلاسیک و رمانتیک آغاز کرد که دارای مضامین عاشقانه و انسان دوستانه بودند. از دهه سی به بعد تحت تاثیر اشعار نو پردازان، رگه‌هایی از زبان و تخیل تازه رمانتیک در غزل‌های او پدیدار شد که «مجموعه مرمر» نشانگر این تحول بود. بعد‌ها مجموعه غزل «رستاخیز»، تلاش موفق او را در تلفیق روح تغزلی با نگرش و محتوای اجتماعی به نمایش گذاشت.

پدر و مادر سیمین که در سال ۱۳۰۳ ازدواج کرده بودند، در سال‌۱۳۰۹ از هم جدا شدند و مادرش با عادل خلعتبری (مدیر روزنامه آینده ایران) ازدواج کرد و صاحب سه فرزند دیگر شد.

زندگی خانوادگی

سیمین بهبهانی در سال ۱۳۲۵ با حسن بهبهانی ازدواج کرد و به نام خانوادگی همسر خود شناخته شد. وی از این ازدواج دو پسر با نام‌های علی و حسین، و یک دختر به نام امید دارد. ابوالحسن تهامی‌نژاد دوبلورو صداپیشه ایرانی، داماد اوست. سیمین بهبهانی در سال‌۱۳۴۹ از حسن بهبهانی جدا شد و در همان سال با منوچهر کوشیار، که در دوران دانشجویی با او آشنا شده‌بود، ازدواج کرد. منوچهر کوشیار تیرماه ۱۳۶۳ در اثر عارضه قلبی درگذشت.

سیمین سال‌ها در آموزش و پرورش با سمت دبیری کار کرد. طی سی‌سال، از سال ۱۳۳۰ تا سال ۱۳۶۰ تنها به تدریس اشتغال داشت و شغلی مرتبط با رشته حقوق را قبول نکرد.

عضویت در انجمن‌های ادبی

در سال ۱۳۴۲ خورشیدی او از اعضای اصلی انجمن ادبی ایران شد و جزو معدود زنان عضو این انجمن قرار گرفت. در ۱۳۴۸ به عضویت شورای شعر و موسیقی درآمد. سیمین بهبهانی، هوشنگ ابتهاج، نادر نادرپور، یدالله رؤیایی، بیژن جلالی و فریدون مشیری این شورا را اداره می‌کردند. سیمین بهبهانی پیش از انقلاب اسلامی مدتی عضو شورای موسیقی رادیو و تلویزیون ملی ایران بود. او برای رادیو ترانه هم شعر می‌سرود. او در سال ۱۳۵۷ عضویت در کانون نویسندگان ایران را پذیرفت.

خوانندگان بسیاری چون شجریان، لیلا فروهر، الهه، اکبر گلپایگانی، داریوش، ایرج، عارف، سپیده، کورس سرهنگ‌زاده، رامش، عهدیه، سیما بینا، پوران، دلکش و مرضیه و… سروده‌های وی را خوانده‌اند.

دریافت مدال‌های بین‌المللی

در ۱۳۷۸ سازمان جهانی حقوق بشر در برلین، مدال «کارل‌فون اوسی‌یتسکی» را به سیمین بهبهانی اهدا کرد. در همین سال سازمان دیدبان حقوق بشر نیز، جایزه «لیلیان هیلمن / داشیل هامت» را به وی اعطا کرد. در سال ۱۳۸۶ نخستین دوره جایزه «بیتا» برگزار و جایزه به سیمین بهبهانی اهدا شد.

در هفتم شهریور سال‌۱۳۹۲ جایزه «یانوش پانونیوش» از سوی انجمن قلم مجارستان، به وی اهدا شد. این جایزه شامل تندیس و پنجاه هزار پوند بود. در این مراسم، فرزانه میلانی مترجم آثار سیمین به زبان انگلیسی نیز حضور یافت

سیمین شعر معروف «دوباره می‌سازمت وطن» را در سال ۱۳۵۹ سرود. این ترانه توسط داریوش اقبالی خواننده ایرانی اجرا شد و همچنین شعر «امشب اگر یاری کنی» با صدای لیلافروهر در سال ۱۳۹۱ اجرا شد.

باراک اوباما رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، در پیامی تلویزیونی به ایرانیان به مناسبت فرارسیدن نوروز ۱۳۹۰، ترجمه‌ای انگلیسی از غزل دوباره می‌سازمت وطن سیمین بهبهانی را خواند.

سیمین و دفاع از اعتراضات مردمی

سیمین بهبهانی در سال۱۳۶۷ و در بحبوحه قتل‌عام زندانیان سیاسی، شعری تحت عنوان «ای مادران» سرود.

در تجمع اعتراضی جنبش زنان ایران در پارک دانشجو، مورد حمله مأموران نیروی انتظامی قرار گرفت. وی از مأموری که او را مورد ضرب و شتم قرار داده بود، به قوه قضائیه شکایت کرد اما در نهایت به گفته نسرین ستوده، وکیل سیمین بهبهانی «پرونده بسته شد».

سیمین بهبهانی در وصف‌ شهادت ندا آقاسلطان سرود

«نه مرده‌ای، نه می‌میری
همیشه زنده می‌مانی، حیات جاودان داری
ندای خلق ایرانی»

سیمین بهبهانی که به علت مشکلات تنفسی و قلبی در بیمارستان پارس تهران بستری بود، از پانزدهم مرداد۹۳ در کما به سر ‌برد و سرانجام ساعت یک بامداد روز سه شنبه، ۲۸‌مرداد ۱۳۹۳ در سن‌۸۷ سالگی درگذشت. پیکر او با حضور مردم و ادیبان و هنرمندان از مقابل تالار وحدت تشییع شد و در بهشت زهرا در مقبره خانوادگی و کنار پدرش به خاک سپرده شد.

نمونه آثار سیمین بهبهانی