روز دهم فروردین سال ۱۳۲۶ به دستور محمدرضا شاه پهلوی، قاضی محمد پیشوای خلق کرد اعدام شد. قاضی محمد در سال ۱۲۸۰شمسی در یک خانواده روشنفکر کرد متولد شد و در جوانی وارد مبارزه شد و بزودی بعنوان یکی از رهبران جنبش کردستان شناخته شد. قاضی محمد در بهمن ۱۳۲۴، در چهارچوب تمامیت ایران يك جمهوری خودمختار را در مهاباد اعلام کرد. اما يك سال بعد رژيم شاه به دنبال توافقات قوام السلطنه نخست وزير وقت با استالين و در پي بيرون رفتن نيروهاي شوروي از ايران ، مهاباد را تسخیر و قاضی محمد و یارانش را دستگیر کرد.
روز دهم فروردین سال ۱۳۲۶ قاضی محمد ، برادرش صدر قاضي و پسرعمويش سيف قاضی، عليرغم قولي كه به آنها داده شده بود در میدان شهر مهاباد در ملأ عام اعدام شدند.اعدام قاضي محمد و يارانش توسط رژيم ستمگر و كردكش شاه پيوسته براي مردم كردستان ايران يادآور جنايتها و سركوبگري و ستم مضاعف در رژيم شاه بوده است.
در همین زمینه
همه جای ایران مهاباد است!
قاضی محمد که بود؟
قاضی محمد، فرزند قاضی علی دریکی از خانواده های مشهور و قدرتمند شهر مهاباد به دنیا آمد. او درسال ۱۳۱۵ به عنوان ریاسیت معارف شهر مهاباد برگزیده و تاسال ۱۳۲۱رئیس جمعیت شیروخورشید مهاباد بود. با اشغال ایران از سوی شوروی، او به جمعیت احیای کرد پیوست. او به فرد اصلی آن جریان تبدیل شد. قاضی محمد در ۲۵ مرداد ۱۳۲۴حزب دمکرات کردستان را تشکیل داد.
جنبش قاضی محمد
حرکت کردستان و حزب دمکرات کردستان برخلاف اراده و سیاست شوروی ایجاد شد و مبتکران و اداره کننده گان آن رهبران کرد بودند. رهبران شوروی مخالف ایجاد هرگونه سازمانی درکردستان بودند، ولی کردها و رهبران کرد و روشنفکران آن زمان پیش دستی کردند حزب دمکرات کردستان را پایه گذاری کردند.
آنها جان را فدای مردم شان کردند
هنگام ورود ارتش به مهاباد ، وقتی قاضی‌محمد دید که تبریز، ارومیه و میاندوآب و سقز تسلیم شده و مهاباد مانند حلقه انگشتری در محاصره ارتش شاهنشاهی قرار گرفته، در تمام اسلحه‌خانه ها و انبارهای تسلیحات مهاباد را بازکرد. سلاح ها را میان مردم مهاباد و پیشمرگه ها تقسیم کرد. خطاب به مردم گفت: « ای مردم بزرگ و شریف کرد، من رهبرشما بودم، مسئول اول و آخرتمام وقایع من هستم، اگرکسی باید اعدام شود من هستم، تمام سلاح ها رابه شما می دهم و به پیشواز ارتش پهلوی می روم»
(منبع: «کتاب اسرارمحاکمه قاضی محمد و یارانش به قلم محمد حسنی سیف قاضی و ابوالقاسم صدرقاضی )
